Τα Τζουμέρκα, ολόλευκα τούς περισσότερους μήνες του χρόνου, με το έντονο ανάγλυφο και τα εντυπωσιακά τοπία, αλλά και η ξεχωριστή φύση -που έχει συντελέσει σε τούτο το κομμάτι γης το δικό της θαύμα- καλούν τον επισκέπτη, που διαμένει στα Τζουμερκα, να εξερευνήσει και να γνωρίσει κάθε γωνιά αυτού του τόπου.
Η αρμονική συνύπαρξη του δομημένου με το φυσικό περιβάλλον κάνει την περιοχή των Τζουμέρκων να έχει μια εντελώς δική της προσωπικότητα. Αυτή η αρμονία σε συνδυασμό με την γνώση της ιστορίας του τόπου, μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για τον επισκέπτη.
Έτσι μια περιήγηση με αυτοκίνητο στα Τζουμερκα ή μια οδοιπορική περιπλάνηση στους οικισμούς ή στα πλούσια δάση και στα παραποτάμια οικοσυστήματα σίγουρα θα αφήσει, σε όποιον θέλει να περιπλανηθεί στην περιοχή, μια γεύση ξεχωριστή και μοναδική.
Στα Τζουμέρκα τα βουνά είναι για δυνατά πόδια. Οι διαδρομές τους δεν είναι περίπατοι αλλά η ομοφιά των τοπίων τους είναι άφθαστη. Αποκομμένα από τον κόσμο και τις συχνές επισκέψεις, περικυκλωμένα από τις πανύψηλες και απότομες κορφές της Νότιας Πίνδου, είναι ένας τόπος που σε προκαλεί να τον περπατήσεις και να τον γνωρίσεις. Μην χάσετε την ευκαιρία.
Γεωγραφική θέση
Τα Τζουμέρκα είναι μία παρατεταμένη κορυφογραμμή με γενική κατεύθυνση από τα Β προς τα Ν. Δυσπρόσιτα και με σκληρό ανάγλυφο έχουν αρκετές κορυφές πάνω από τα 2.000μ. σχηματίζοντας ένα απροσπέλαστο τείχος ανάμεσα στον Άραχθο (στα Δυτικά) και τον Αχελώο στα Νότιο-Ανατολικά. Η περιοχή των Τζουμέρκων εκτείνεται στους δύο Νομούς Ιωαννίνων και Άρτας.
Το τμήμα του Νομού Ιωαννίνων ορίζεται βόρεια και δυτικά από τόν ποταμό Άραχθο, νότια από το Νομό Άρτας και ανατολικά από το Νομό Τρικάλων. Περιλαμβάνει το Δήμο Πραμάντων με έδρα τα Πράμαντα οπου και θα βρείτε το ξενοδοχείο Ξενείον, το Δήμο Τζουμέρκων με έδρα τούς Χουλιαράδες, και τις Κοινότητες Καλαρρυτών, Ματσουκίου και Συρράκου.
Το οικονομικό χαρακτηριστικό της περιοχής είναι η κυρίαρχη θέση που κατέχει η κτηνοτροφία, και η περιορισμένη συμμετοχή των άλλων κλάδων και τομέων λόγω της μεγάλης πληθυσμιακής συρρίκνωσης.
Μαζί με τα Κατσανοχώρια στα δυτικά του Αράχθου, συνολικά 23 χωριά, καταλαμβάνουν έκταση 362 τετραγωνικών χιλιομέτρων και έχουν πληθυσμό 7.059 κατοίκους (συμφωνά με την απογραφή του 2001).
Αναλυτικά τα χωριά είναι η Αετοράχη, το Αμπελοχώρι, ο Βαπτιστής, το Ελληνικό, οι Καλαρρύτες, το Καλέντζι, ο Κέδρος, η Κορίτιανη, το Μιχαλίτσι, το Μονολίθι, το Παλαιοχώρι Συρράκου, το Πειροβούνι, τα Πηγάδια, τα Πλαίσια Μαλακασίου, το Ματσούκι, η Πλατανούσα, τα Ποτιστικά, τα Πράμαντα, το Προσήλιο, οι Ραφταναίοι, το Συρράκο, το Φορτόσι και οι Χουλιαράδες.
Γεωμορφολογία και κλίμα
Η περιοχή του Αράχθου δομείται από γεωλογικούς σχηματισμούς που ανήκουν σε δυο διαφορετικές γεωτεκτονικές Ζώνες:
1 τη Ζώνη της Πίνδου (ανατολικό τμήμα) και2 την Ιόνιο Ζώνη (κεντρικό-δυτικό τμήμα).3 Οι όχθες του Αράχθου προσφέρουν ένα "πανόραμα" της δομής της Ιονίου Ζώνης από το χωριό Κέδρος, το οποιο βλεπετε απο τους ξενώνες των Τζουμέρκων, βόρεια της περιοχής μελέτης, μέχρι το Καλέντζι (Δήμος Κατσανοχωρίων).4 Το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται ως μεταβατικό από μεσογειακό σε εύκρατο, διατηρώντας τα χαρακτηριστικά του μεσογειακού τύπου, περισσότερο στα χαμηλά υψόμετρα και λιγότερο στις ορεινές περιοχές. Χαρακτηρίζεται από ψυχρό έως δριμύ χειμώνα, πλούσιο σε βροχές, και από ζεστό καλοκαίρι με αρκετές τοπικές βροχές.
Φύση της περιοχής
Η ποικιλομορφία του κλίματος των Τζουμέρκων, σε συνδυασμό με τις μεγάλες υψομετρικές διαφορές και την έντονη εναλλαγή της γεωμορφολογίας και του ανάγλυφου ευνοούν την ανάπτυξη αξιόλογης, πλούσιας και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σπάνιας χλωρίδας και πανίδας.
Μεγάλες εκτάσεις με ποώδη και θαμνώδη βλάστηση που έχουν δεχθεί τnv επίδραση της βόσκησης, τα αποκαλούμενα "στεπόμορφα λιβάδια", παρουσιάζουν μεγάλη αντιπροσωπευτικότητα ως προς την ορνιθοπανίδα. Ακόμη πολλά ενδημικά, σπάνια και απειλούμενα είδη ορνιθο-πανίδας φιλοξενούνται στις βραχόφιλες φυτοκοινωνίες των Τζουμερκων.
Τέτοιες φυτικές διαπλάσεις μπορούμε να συναντήσουμε στις απόκρημνες πλαγιές της χαράδρας του Αράχθου.
Τα δάση δημιουργούν τοπία εξαιρετικής ομορφιάς, με την εναλλαγή των χρωμάτων που παρουσιάζουν κατά το Φθινόπωρο και μπορει να θαυμασει ο επισκεπτης του ξενοδοχείου Ξενίον. Χαρακτηριστικά είδη αυτών των δασών είναι η κουμαριά, η δάφνη, ο φράξος, η κουτσουπιά, η κοκορεβιθιά και οι βελανιδιές.
Η φυσιογνωμία των παρόχθιων οικοσυστημάτων χαρακτηρίζεται από ένα μωσαϊκό ειδών που συντίθεται κυρίως από ιτιές, σκλήθρα, πλατάνια κ.ά., και δημιουργεί, σε πολλά σημεία, περιοχές ιδιαίτερης αισθητικής ομορφιάς και περιβαλλοντικής σπουδαιότητας.
Η πανίδα των Τζουμέρκων της περιοχής παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς φιλοξενεί σπάνια και προστατευόμενα είδη ασπόνδυλων και σπονδυλωτών ζώων. Η ποικιλία αυτή, σε συνδυασμό με την παρουσία αρκετών σπάνιων ειδών πουλιών, είχε ως αποτέλεσμα την ένταξη τμημάτων της ευρύτερης περιοχής στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000. Οι πολλοί και σημαντικοί τύποι ενδιατημάτων φιλοξενούν πλούσια ορνιθοπανίδα.